Na rynku farmaceutycznym dostępnych jest wiele preparatów z potasem: od suplementów diety po produkty lecznicze. Dowiedz się, jakie są wskazania do ich stosowania. Poznaj objawy i przyczyny niedoboru potasu oraz sprawdź, kiedy warto wybrać się do lekarza.
Potas – co to jest?
Potas jest najważniejszym kationem wewnątrzkomórkowym i jednym z głównych elektrolitów w organizmie człowieka. Szacuje się, że w ciele osoby dorosłej znajduje się około 150 g potasu. Zaledwie 10% pierwiastka rozłożone jest w przestrzeni pozakomórkowej i tkance kostnej, natomiast pozostała większość, czyli aż 90%, znajduje się wewnątrz komórek – przede wszystkim w mięśniach szkieletowych1.
Prawidłowa gospodarka potasowa jest możliwa dzięki współpracy nerek, przewodu pokarmowego oraz mechanizmów przezbłonowego transportu potasu. Za wydalanie tego pierwiastka odpowiadają przede wszystkim nerki, a w mniejszym stopniu przewód pokarmowy i skóra2.
Jaką rolę odgrywa potas w organizmie?
Potas pełni w organizmie szereg istotnych funkcji, między innymi1,3:
- uczestniczy w utrzymaniu prawidłowej gospodarki wodno-elektrolitowej i równowagi kwasowo-zasadowej;
- wpływa na regulację ciśnienia osmotycznego;
- wspomaga przewodzenie impulsów nerwowych oraz kontroluje pracę mięśni szkieletowych i gładkich, w tym mięśnia sercowego;
- przyczynia się do regulacji ciśnienia krwi;
- bierze udział w licznych reakcjach enzymatycznych i syntezie białek;
- aktywuje wiele enzymów ustrojowych.
Ile potasu potrzebujesz? Dzienne zapotrzebowanie organizmu
Stężenie potasu w surowicy krwi mieści się w zakresie 3,5-5,5 mmol/l i choć w tym płynie znajduje się jedynie niewielka część całkowitego potasu, jego wahania mogą wpływać na funkcjonowanie całego organizmu2. Aby utrzymać odpowiedni poziom tego pierwiastka, rekomenduje się jego dzienne spożycie na poziomie 3500 mg. Wartość ta jest wyższa w przypadku kobiet karmiących – podczas laktacji zalecana ilość potasu wynosi 4000 mg1.
Dobowe zapotrzebowanie powinno być uzupełniane za pomocą odpowiednio zbilansowanej diety3.
Jakie są możliwe przyczyny niedoboru potasu?
Niedobór potasu może mieć wiele przyczyn. Najczęściej jest skutkiem zbyt małej podaży w diecie lub nadmiernej utraty przez przewód pokarmowy, nerki albo skórę. Jego niedostateczna ilość może pojawić się też w sytuacji, gdy potas w nadmiarze przemieszcza się do wnętrza komórek, na przykład podczas intensywnej insulinoterapii czy przy hiperaldosteronizmie. Do utraty tego pierwiastka przez nerki przyczyniają się również niektóre choroby hormonalne oraz leki2,3.
Kto jest najbardziej narażony na niedobór potasu?
Niedobór potasu jest możliwy przede wszystkim u osób2:
- przyjmujących leki moczopędne,
- doświadczających częstych wymiotów lub biegunek,
- niedożywionych lub poddanych restrykcyjnym dietom.
Suplementacja może być pomocna również w przypadku zwiększonej potliwości, przewlekłej utraty potasu przez nerki lub w stanach wymagających szybkiego wyrównania niedoboru2,3 tego elektrolitu, zawsze zgodnie z zaleceniami producenta, lekarza lub farmaceuty.
Kiedy należy sięgnąć po potas – tabletki lub kapsułki bez recepty?
Po potas – tabletki lub kapsułki w postaci leku zaleca się sięgać przede wszystkim w sytuacjach, w których stwierdzony jest niedobór tego pierwiastka.
Hipokaliemia to stan, w którym stężenie tego elektrolitu w organizmie jest obniżone i pojawia się ryzyko groźnych dla życia zaburzeń rytmu serca – niezależnie od stopnia niedoboru. W takich sytuacjach konieczne jest niezwłoczne wyrównanie poziomu potasu, a następnie ustalenie przyczyny niedoboru i wdrożenie leczenia przyczynowego2.
Leczenie hipokaliemii polega na wyrównaniu niedoborów przede wszystkim za pomocą diety, a w niektórych przypadkach – poprzez stosowanie preparatów z potasem. O konieczności suplementacji powinien zdecydować lekarz, dobierając też odpowiedni preparat. Ciężka hipokaliemia, a zatem, gdy stężenie potasu wynosi 2,5 mmol/l lub mniej, zwykle wymaga hospitalizacji i dożylnego podawania potasu.2.
Niedobór potasu – objawy
Niedobór potasu, czyli hipokaliemia, przez długi czas może przebiegać bezobjawowo, zwłaszcza jeśli ma łagodny charakter. Pierwsze dolegliwości zwykle pojawiają się dopiero wtedy, gdy stężenie potasu w surowicy krwi spada poniżej 3,1 mmol/l. Do wczesnych objawów należą ogólne osłabienie i uczucie przewlekłego zmęczenia, zaparcia, bolesne kurcze mięśni oraz kołatania serca związane z nieregularnym rytmem pracy tego narządu.
Jeśli hipokaliemia rozwija się szybko, nawet w umiarkowanym stopniu może wywoływać poważniejsze dolegliwości. Wśród nich wymienia się groźne zaburzenia rytmu serca, wyraźne osłabienie siły mięśniowej, nasilone zaparcia czy zatrzymanie moczu. Ze strony neurologicznej mogą pojawić się parestezje, nadpobudliwość nerwowa, apatia, trudności z koncentracją, senność, a także wzmożone pragnienie i wrażliwość na niskie temperatury2.
Co zrobić, gdy podejrzewasz niedobór potasu?
Jeśli podejrzewasz u siebie niedobór potasu, nie warto sięgać od razu po suplementy na własną rękę. Najważniejsze jest, aby zgłosić się do lekarza, który zleci odpowiednie badania, oceni stopień niedoboru oraz jego możliwe przyczyny. To właśnie specjalista zdecyduje o formie leczenia2.
Uzupełnianie niedoboru potasu – dostępne preparaty
Wybór preparatu zależy od stanu klinicznego oraz ewentualnych współwystępujących zaburzeń metabolicznych. Dostępne są różne formy preparatów z magnezem, np. potas – tabletki o przedłużonym uwalnianiu, kapsułki, syropy czy tabletki musujące4. Jednak zawsze warto sięgnąć po takie środki po konsultacji z lekarzem.
Artykuł na zlecenie USP Zdrowie – Magnokal
Źródła
- Wnęk D., Potas – rola w organizmie, wpływ na zdrowie, Medycyna Praktyczna
- Drabczyk R., Niedobór potasu (hipokaliemia): przyczyny, objawy i leczenie, Medycyna Praktyczna
- Jarosz, Mirosław, et al. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Vol. 83, Warszawa, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny, 2020, s. 331-333
- Droździka, M., & Pomorskiego, F. Suplementacja doustna potasu–wskazania, przeciwwskazania, sytuacje niejednoznaczne, Medycyna Po Dyplomie, 05/2017, s. 12-17
